Gen 24 | ADZ | STEP | Abraham aruani iwaʼ da nam fufidan biŋan sib, da Yawe ifinti araŋan i sanab mara maran.

Genesis 24

Isak Iyu Rebeka

1 Abraham aruani iwaʼ da nam fufidan biŋan sib, da Yawe ifinti araŋan i sanab mara maran. 2 Gubuʼ maŋan da Abraham ini da gan garam guman miamun gan mpada tayaŋʼ araŋan naŋgan santan ini binaʼ, “Warim baŋim waruʼ dzi faga rampuat ^{▼▼24:2Warim baŋim waruʼ dzi faga rampuat: Nan rima baŋin ruʼa faga rampuat, nigi sanab nida nan nidzun da garam i naŋa nam atsuŋʼan.} 3 da wani nan nidzun da wataga ruam da Yawe, Anutu suda wain i gunuŋun da intap, i agu anuŋʼ uda sagat intap Kanan ani gan maŋan da dzi naruŋgaŋʼ u. 4 Da bitsintaʼ watip wafa dzi gampaŋʼ wain da wau sagat maŋan namiŋʼ dzi utupaŋʼ i suda dzi naruŋgaŋʼ Isak finiŋgan.”

5 Da garam gum igutin, “Da bida sagat igi buginda i taŋinda gampan rai i ruta dzi badan? Da isaŋʼ i dzi tipa uda Isak fada u gampam wain igi?”

6 Da Abraham ini, “Imaʼ. Watsaŋa ruŋgam sib i u anuŋʼ tipa uda dzi naruŋgaŋʼ fadan nigi u. 7 Yawe, Anutu suda wain i gunuŋun, iyu dzi sinuŋʼ dzi ramaŋgaŋʼ gampan da dzi intapaŋʼ da iraga nan muŋʼ da dzi i buŋʼ ataŋin intap aruani da dzi yaŋin rusaŋʼ. Araŋan buŋʼ ataŋin gan aŋira gan namuŋʼ i agu nafa dzi gampaŋʼ wain, i rima agu sib i uda sagat i dzi naruŋgaŋʼ miŋʼa nigi. 8 Da bida sagat igi buginda i ruta agu badan, da nan u tagada ruam in da dzi anuŋʼ muntida sib i agu u. Da bitsintaʼ agu anuŋʼ uda dzi naruŋgaŋʼ tipa fada dzi gampaŋʼ wain igi u.” 9 Da Abraham nida nan sib da garam gum igif garam tsiraʼ gan Abraham faga rampuat da itaga ruan nidzun aŋu gin i naŋa nam santan bida Abraham nidan.

10 Da garam gum iyu garam tsiraʼ gan Abraham kamiran 10 impruʼ da nam bini mara maran sib da itaŋin gampan rai da ifa i waʼa Nahor gampan miŋʼa Mesopotemia. 11 Araŋan iwaʼ sib da inaŋ da kamir santan yidzaʼ fagan da igiŋʼ ararai iruʼ uts da mpui rafan miŋʼa manaʼ i gamp igi. Nam inuf sib da sagat sagat gubuʼ gan bada i raŋuda mpui. 12 Da araŋan yugin ibiani, “O Yawe, dzi garamaŋʼ tsiraʼ Abraham Anutu gan, maram wari i Abraham, dzi garamaŋʼ tsiraʼ, da gubuʼ aruani da warim dzi sib i dzi waʼa da nidzun i gum aru dzi bada gin ani. 13 Watsaŋan, dzi munti uts da mpui rafan ani da garam gamp ani narun rusan finam finam buŋʼ iba i raŋuda mpui. 14 Da bida dzi nida da gan maŋan bida ani, ‘Amaʼ, isaŋʼ i u rima mpui guram ruʼan da dzi maragab numa mpui pas?’ Da bida araŋan nidan, ‘Wanum da dzi buŋʼ arim mpui da agu kamiram nabinigi,’ da dzi buŋʼ asruʼgin nabi U raga aruf aruani i garam gumam Isak. Nam bidanigi waʼan da dzi buŋʼ asruʼgin nabi U santiŋʼ naŋgam maram aridan da dzi garamaŋʼ tsiraʼ Abraham.”

15 Gubuʼ araŋan rumiŋʼa i nan udagin, da aruf maŋan nida Rebeka gin yantuŋʼ gur raŋuda mpui gin i sias ibawaʼ. Araŋan ramaŋgan Betuel, Abraham raiŋgan Nahor da finiŋgan Milka naruŋgan marub. 16 Rebeka igi aruf mamaʼ mara rifirif biŋan da garam maŋa wawaʼ da araŋan u. Araŋan iruʼ mpui rafan da iraŋu mpui i gur da itip yantuŋʼ i sias iyab iba. 17 Garam gum ifa da araŋan da igutin, “Amaʼ, sagat, isaŋʼ i u rima mpui pas miŋʼa u guram da dzi numan?” 18 Da Rebeka ini, “Hai, garam tsiraʼ,” da araŋan suŋ aŋu yapiŋʼ mpui gur iruʼ i araŋan numan. 19 Araŋan inum mpui isaŋʼ da Rebeka ini, “Dzi buŋʼ arim mpui da agu kamiram nabinigi nasaŋʼ ribaraŋan numa saŋʼan.” 20 Da araŋan suŋ aŋu iyats mpui iruʼ tauf piaŋʼ apu numa mpui gin. Da araŋan irunt da mpui iba isaŋʼ kamir santan numa saŋʼan. 21 Gubuʼ araŋan fada badan da garam gum impa frap maʼan aŋu irarab aŋu da ini i waŋuŋgan, “Mani sagat Yawe rima dzi sib i waʼa rutin ugu ani.”

22 Gubuʼ kamir santan numa mpui sib da araŋan isuwiʼ gol riŋ yun gan da gol tsiraʼ iruʼ atsufa i baŋin bida tsipu. Nam igi nam bunumpan tsiraʼ biŋan. 23 Da igut i araŋan, “Mai! Maŋa naruŋgan agu? Da mumai wasaʼ bits rumiŋʼ u ramaŋgam uŋaran i aga giŋʼa gin da idziaŋ aruani?”

24 Rebeka ini ibiani, “Dzi ramaŋgaŋʼ Betuel. Da dzi rumpuŋʼ rusaŋʼ Nahor da Milka. 25 Hai. Sai mariŋʼ kamir giŋʼa gin da naŋgan gadan rumiŋʼ da mumai uŋar wasaʼ i agam giŋʼa gin rumiŋʼ ibinigi.” 26 Ibinigi da garam gum igi yidzaʼ fagan da itauf maran iruʼ intap da itsarif Yawe. 27 Da ini, “Dzi natsarif Yawe, dzi garamaŋʼ tsiraʼ Abraham Anutu gan, i suda mara-ampi nidzun da atsuŋʼa nangan nidan santan da araŋan da uda dzi bada rururuŋan aŋu da Abraham raiŋgan utupan.”

28 Mamaʼ finam igi itsaŋan nam santan igi da irunt ifa uŋaran da ifis i nam santan igi da rinaŋgan da utupan. 29 Rebeka nafuŋgan biŋaŋgan Laban. Araŋan itsaŋan riŋ gol ruguda i nafuŋgan yun da gol iruʼrun atsufa i baŋin bida tsipu da iriŋant i nafuŋgan Rebeka fisa i nam santan garam igi nidan da naŋa rutin ugu da suŋ aŋu irunt ifa mpui rafan da itsaŋan garam igi da kamiran ruŋʼ muntidan. 31 Da yis yariŋ gin, “Garam tsiraʼ Yawe fintidan, waba i agi fada uŋar. Agu anuŋʼ muntida gamp manaʼ ani u. Dzi tip u mumai gam giŋʼa gin impruʼ da kamir gan mpada gin sib wa.” 32 Ibinigi da garam gum igi irut Laban impruʼ ruan fada uŋar. Da Laban riban igruʼ nam bunump sinuŋʼ kamir ararai iruʼ, da irim sai mariŋʼ da nam gadan da kamir. Da ribaraŋan ifinuʼ mpui iba da Abraham garam guman i ruta garaman adzuʼa fagan gin. 33 Ida nam gadan iba, da bitsintaʼ Abraham garam guman ini, “Dzi wasaŋʼ i gada nam suŋ u, nasaŋʼ dzi nafis i nan idzuwai dzi bada gin ani wasi da agam raiyi.”

Da Laban ini, “Ariʼ, wafisin.”

34 Ibinigi da araŋan ini, “Dzi ani Abraham garam guman. 35 Yawe ifinti dzi garam tsiraʼ gaŋʼ da inaŋ nam inti iyus nidzun aŋu da araŋan isu garam da nam bunump tsiraʼ. Da irim dumpa, nuniŋ, makau, kamir, doŋki, silva da gol, garam da sagat gum da araŋan. 36 Dzi garamaŋʼ tsiraʼ finiŋgan Sara irim naruŋgan marub bitsintaʼ da gubuʼ araŋan fufida sib. Da dzi garamaŋʼ tsiraʼ irim nam santan aŋu da araŋan isu wain gin. 37 Da dzi garamaŋʼ tsiraʼ Abraham ini da dzi da dzi tsarif ruaŋʼ i atsuŋʼa araŋan nangan bida ani, ‘Agu anuŋʼ uda sagat maŋan da dzi naruŋgaŋʼ miŋʼa intap Kanan aru dzi mpada gin ani u. 38 Da bitsintaʼ watip wafa dzi gampaŋʼ wain da wau sagat maŋan namiŋʼ dzi utupaŋʼ i suda dzi naruŋgaŋʼ Isak finiŋgan.’ 39 Da dzi gut i garam tsiraʼ gaŋʼ igi ibiani, ‘Da bida sagat igi mamida ruta dzi badan, da bubida anuŋʼ?’ 40 Da araŋan ini binaʼ, ‘Yawe, dzi Anutu gaŋʼ dzi ataŋʼa waraŋʼ gin, buŋʼ ataŋin aŋira gan narut agu da buŋʼ anaŋ u sanabam yuŋa gin nawaʼ bini. Da u buŋʼ ayu sagat maŋan i dzi naruŋgaŋʼ namiŋʼ dzi ramaŋgaŋʼ utupan rururuŋan. 41 Da bitsintaʼ bida u fada rururuŋan da dzi utupaŋʼ, da ribaraŋan mamida i rima sagat da agu, da nan u tagada ruam in da dzi ugu anuŋʼ isaŋʼ muntida sib i agu u. Imaʼ.’

42 “Gubuʼ dzi bawaʼa mpui rafan da aruani da dzi yugin ibiani, ‘O Yawe, dzi garamaŋʼ tsiraʼ Abraham Anutu gan, warim dzi sib i dzi waʼan da nidzun i gum aru dzi bada gin ani. 43 Watsaŋan, dzi munti uts da mpui rafan ani, da bida aruf maŋan bada i raŋuda mpui da dzi nida rutin bida ani, “Amaʼ, isaŋʼ i u rima mpui pas miŋʼa u guram da dzi numan?” 44 Da bida araŋan nidan, “Wanum da dzi buŋʼ arim mpui da agu kamiram nabinigi,” da dzi buŋʼ asruʼgin nabi Agu Yawe iraga aruf aruani i dzi garamaŋʼ tsiraʼ naruŋgan udan.’ 45 Gubuʼ aru dzi ruŋʼ udagin miŋʼa waŋuŋgaŋʼ, da Rebeka yantuŋʼ gur i sias ibawaʼ, da iruʼ i raŋuda mpui da dzi ni da araŋan, ‘Amaʼ, warim mpui da dzi nanum.’ 46 Da araŋan suŋ aŋu yapiŋʼ mpui gur iruʼ da ini, ‘Wanum da dzi buŋʼ arim mpui da u kamiram nanum nabinigi.’ Ibinigi da dzi num mpui da araŋan irim mpui da kamir inum impruʼ. 47 Gubuʼ dzi guta i araŋan i maŋa naruŋgan araŋan, da araŋan ini da dzi ibiani, ‘Dzi ramaŋgaŋʼ Betuel. Da dzi rumpuŋʼ rusaŋʼ Nahor da Milka.’

“Ibinigi da dzi rugu riŋ gol i araŋan yun da yatsuf tsipu gol iruʼ i araŋan baŋin, 48 da dzi idzaʼ fagaŋʼ da dzi tauf maraŋʼ iruʼ intap da dzi tsarif Yawe, dzi garamaŋʼ tsiraʼ Abraham Anutu gan, aru uda dzi miŋʼa sanab bada rururuŋan da raiŋgan Nahor uŋaran i uda i rumpuŋgan finam i suda raiŋgan Abraham naruŋgan finiŋgan. 49 Da bida agam tsaŋanda bini da rima waŋum da dzi garamaŋʼ tsiraʼ Abraham da wani nan rururuŋan da dzi, da bida maʼan da wani nabinigi, i dzi raraba sanabaŋʼ fada gin.”

50 Da Laban da ramaŋgan Betuel ini araŋan nangan muŋaʼ ibiani, “Nan ani iba Yawe gin, da aga wasaŋʼ i nida nan maŋan u. Da nan buŋʼ abi arunigi aŋu. 51 Rebeka aruani. Da u buŋʼ ayu araŋan da wafan, da araŋan nasu u garamam tsiraʼ igi naruŋgan finiŋgan nabi Yawe santiŋʼan.”

52 Gubuʼ Abraham garam guman riŋanta i nan ribaraŋan nidan igi, da yidzaʼ fagan da itauf maran iruʼ intap da irim daŋki da Yawe. 53 Ida araŋan isuwiʼ nam rinigira gol da silva da ŋarukui mara maran da irim da Rebeka. Da irim nam mara maran bini ampibiŋan da Rebeka nafuŋgan da rinaŋgan. 54 Ribaraŋan ini nan sib da Abraham garam guman irut garaman iga nam sib da igiŋʼ igi.

Ribaraŋan uriʼa da tataʼ da garam gum ini da ribigi ibiani, “Dzi ni tipa fadan da gaŋʼ garamaŋʼ tsiraʼ.”

55 Da bitsintaʼ Rebeka rinaŋgan da nafuŋgan ini binaʼ, “Aga maraŋʼ ifur i Rebeka ruta aga mpada saŋʼa gubuʼ 10 ma gubuʼ fain raiyi, ida araŋan musa ruta agam fadan.”

56 Da bitsintaʼ Abraham garam guman ini binaʼ, “Agam anuŋʼ rasuda dzi i ruŋʼ mpadan u. I Yawe inaŋ dzi gumaŋʼ bada gin iwaʼ ŋarubini biŋan sib. Da dzi gaib ruŋgaŋʼ da agam i dzi tipa fadan da nida nam santan waʼan ani da garam tsiraʼ gaŋʼ.”

57 Da ribaraŋan ini, “Agi nanuʼ Rebeka da nagut i araŋan.” 58 Ibinigi da ribaraŋan inuʼ Rebeka ba da igutin, “U waŋuŋgam iyu i ruta garam ani fadan da aruani?”

Da araŋan ini, “Hai, dzi buŋʼ arut afan.”

59 Ibinigi da ribaraŋan itaŋin Rebeka impruʼ da gan sagatan mpada tayaŋʼ gin da irut Abraham garam guman da gan garaman impruʼ ruan fadan. 60 Da gubuʼ Rebeka nida taŋinda utupan rai i fadan, da ribaraŋan ifinti araŋan i nan fintidan ani,

“Nafuŋʼ, agu buŋʼ asu tausen
da tausen ampibiŋan rinaŋgan!
Da agu tafam rusam buŋʼ ampa riri
i gan garam ipiapan
da nasu wain i gan gampan.”
61 Da Rebeka irut sagat rusan naŋa gum i araŋan itip ruŋgan da iyab impa kamir da yatsuŋʼ Abraham garam guman da irut ifan.

62 Da Isak imiŋʼ intap mpui maran Bir-Lahai-Roi ^{▼▼24:62Bir-Lahai-Roi: Watsaŋan 16:14.} iba, i gubuʼ arigi araŋan impai imiŋʼ intap Negeb. 63 Nam nufan maŋan da araŋan iyuŋ nam manaʼ idzintsuts ifan i runtaʼ aŋu mpadan da maran fura nan. Da iraʼ i maran da itsaŋan kamir fain badan. 64 Rebeka ibinigi iraʼ i maran da itsaŋan Isak da yatup suŋ aŋu iruʼ sinuŋʼ kamir. 65 Da igut i Abraham garam guman ini binaʼ, “Garam idzuwai aru yuŋa badan naga?”

Da garam gum ini, “Dzi garamaŋʼ tsiraʼ Isak igi.” Rebeka iriŋantin da iyu bruʼ paparatan untuda i gudzun da iraub sib i maran. 66 Fawaʼa da Isak da garam gum ifis i nam santan naŋan igi da araŋan.

67 Da Isak iyu Rebeka irut yataŋʼ rinaŋgan Sara uŋaran apu rinigaŋan da isu i finiŋgan. Da waŋuŋgan iyu Rebeka nidzun aŋu da Rebeka irasu i waŋuŋgan barabindan i rinaŋgan naŋgan mampan.